بررسی اثرات آنتی بیوزی ارقام گندم متداول به کشت استان آذربایجان شرقی نسبت به شته روسی گندم ‏‎diuraphis noxia (mordrilk)‎‏ در شرایط صحرایی

شته روسی گندم در دو دهه اخیر یکی از آفات بسیار مهم غلات دانه ریز به ویژه گندم و جو در سطح جهانی است. انبوهی جمعیت این آفت در اغلب نقاط کشور و همینطور در بعضی از شهرستانهای استان آذربایجان شرقی از جمله تبریز، اهر و کلیبر در چند سال گذشته افزایش یافته و به اهمیت اقتصادی آن افزوده شده است. بنا بر ضرورت تشخیص میزان مقاومت و یا حساسیت ارقام متداول کشت استان، اثرات آنتی بیوزی پنج رقم گندم تجاری به نام های الموت، الوند، زرین، سبلان و سرداری، نسبت به شته روسی گندم مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار در سه تکرار در محل مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی در سال زراعی 80-1379 به اجرا درآمد. صفات مورد اندازه گیری، میزان بقای پوره ها، طول دوره ی نشو و نمای پورگی، قدرت باروری و نرخ افزایش ذاتی جمعیت شته روسی گندم در 15 روز اول دوره ی تولدی مثلی آن طی سه مرحله ی رشدی گیاه یعنی پنجه زنی، ساقه رفتن و سنبل دهی بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها بر مبنای آزمایشات فاکتوریل نشان داد که بین ارقام، مراحل رشدی و اثر متقابل آنها اختلاف بسیار معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین داده ها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن (1%‏‎p<‎‏) حاکی است که طول دوره ی نشو و نمای پورگی شته های پرورش یافته بر روی ارقام الموت، الوند و زرین با داشتن بالاترین میانگین در گروه اول و سبلان و سرداری با کمترین میانگین درگروه دوم قرار دارند. میانگین تعداد نتاج شته های پرورش یافته در 15 روز اولدوری تولید مثلی بر روی ارقام اولند، سبلان، زرین، الموت و سرداری به ترتیب 71/32، 00/32، 27/31، 96/30 و 04/28 پوره بود، که الوند و سبلان در یک گروه، سرداری در گروه دیگر قرار گرفته و الموت و زرین نیز حالت بینابین داشتند. از نظر نرخ افزایش ذاتی جمعیت سبلان درگروه اول، زرین و سرداری در گروه دوم و الموت و الوند با این دو گروه تفاوت معنی داری نشان ندادند. بالاترین میانگین نرخ افزایش ذاتی جمعیت (ارزش ‏‎r ‎‏) در دوره ی زمانی 15 روزه به رقم سبلان (150/0‏‎r =‎‏) و کنترین مقدار آن به رقم سرداری (150/0‏‎r =‎‏) اختصاص یافت. بنابراین می توان اظهار داشت که رقم سبلان مطلوبیت بیشتری برای این آفت داشته و به عنوان رقم حساس معرفی می شود. ارقام سرداری و زرین در مقایسه با سایر ارقام نسبت به این آفت مقاوم می باشد. ارقام الموت و الوند نیز تفاوت معنی داری با این دو گروه نداشته و حالت نیمه حساسی را از خود بروز دادند. مقایسه میانگین مراحل مختلف رشدی گیاه نیز معلوم نمود که اثرات منفی تغذیه تدریجا کمتر شده و شرایط پرورشی از نظر کیفیت غذا و زیست محیط همواره با پیشرفت فصل زراعی به نفع حشره بوده است. مقایسه میانگین اثرات متقابل ارقام در مراحل مختلف رشدی نیز موید این بود که ترجیحات غذایی شته روسی گندم در روی ارقام مختلف در مراحل مختلف فنولوژیکی آن متفاوت می باشد.